مردان نمکی را دیدار کنید - مجله سرگرمی

نویسنده: ایثار قنواتی

عمارت با شیروانی سبز کم رنگش باید جایی حوالی شمال ایران یا گردنه های کوهستانی جاده سنندج باشد، اما حالا که دلش خواسته از وسط سبزه میدان زنجان سردرآورد، بعد از سال ها سرک کشیدن در میدان و دیدن کردن رفت و آمد روزانه مردم، تبدیل به موزه مردان نمکی شده است. مردانی از دوران هخامنشیان و ساسانیان، که در معدن های نمک زنجان پیدا شدند و از اواسط دهه هفتاد، به این عمارت کوچ کردند. ساکنانی مومیایی شده از صدها سال قبل از میلاد، که حالا به این روزها رسیده اند. کسی چه می داند، شاید اگر این مردان نمکی زبان باز می کردند، رازهای زیادی از 1700 سال قبل برای برملا کردن داشتند. رازهایی که شاید در آن موقع، گوش شنوایی برای شنیدن شان وجود نداشت. همین هم باعث شده بود تا آن ها انتها، به غاری که محل دفن شان شد، پناه ببرند.

موزه مردان نمکی زنجان

چرا بروید؟

مردان نمکی را بشناسید

در این موزه پنج مرد نمکی را که طی سال های 1372 تا 1386 در معدن نمک روستای چهرآباد زنجان پیدا شدند، به نمایش گذاشته اند. زمستان 1372 بود که سروکله اولین مرد نمکی پیدا شد. معدن چهرآباد به علت داشتن محیط نمکی، تنها محوطه باستانی ایران است که مواد آلی را به خوبی در خود حفظ نموده و سالم نگه داشته است. این مردان نمکی در عمارت محمودخان ذوالفقاری نگهداری می شوند که از دوران قاجار به جا مانده و روزگاری خانه و محل کار حکمران زنجان بوده است. از همان دست خانه های اندرونی و بیرونی دار، که حالا فقط بیرونی اش به جا مانده و اندرونی و بخش هایی از حیاط عمارت در جریان خیابان کشی های شهری از بین رفته است.

1 مرد نمکی شماره یک:

اولین مرد نمکی که به مرد نمکی شماره یک معروف است (مردان نمکی، با شماره و برحسب تعدادی که تا به حال پیدا شده اند، نام گذاری می شوند)، مانند بقیه مردان نمکی، خیلی اتفاقی پیدا شد. ماجرا از این قرار بود که در جریان خاک برداری و استخراج نمک، معدن کاران با نیم تنه جسدی روبه رو شدند. جسدی که ریش و موی بلندی داشت و یک گوشواره حلقه از طلا از گوش چپش آویزان بود. از آن به بعد، کاوش های باستان شناسی در معدن آغاز شد.

در ادامه، یک ساقِ پا درون چکمه چرمی، سه قبضه چاقو، شلوارک، یک شی نقره ای، قلاب سنگ، قطعات طناب چرمی، سنگ ساب، یک عدد گردو، قطعات سفال، چند تکه پارچ، جواهرات و زیورآلات و قطعات خردشده استخوان پیدا شد. از ظاهر مرد نمکی شماره یک، این طور برمی آید که از طبقه اشراف و شاه زاده ها بوده که ممکن است از جنگی فرار می نموده و به غار پناه آورده و همان جا مرده است.

2 مرد نمکی شماره دو:

تقریباً 11 سال بعد، در پاییز 1383 در همین معدن پیدا شد. هنگام کار با بولدوزر، معدن کاران با بقایای اسکلتی روبه رو شدند که تا حد زیادی متلاشی شده بود. بعد از جست و جو، آن ها تکه هایی از جسد را همراه با چند تکه سبد، میخ های چوبی، طناب های گیاهی و پارچه هایی که به احتمال زیاد لباس مرد بودند، پیدا کردند. آنالیز مرد نمکی شماره دو نشان داد این جسد از آنِ مردی میان سال با میانگین قد 180 سانتی متر بوده که بر اثر ریزش دیواره ها و سقف تونل کشته شده است.

3 مرد نمکی شماره سه:

او هم مانند مرد نمکی شماره دو (که قبل از آن پیدا شده بود)، در جریان ریزش دیوار نمکی مرده بود.

4 مرد نمکی شماره چهار:

سالم ترین جسد نمکی ای است که تا به حال پیدا شده. او در واقع پسر جوان شانزده ساله ای بوده که به گوش هایش یک حلقه فلزی دیده می گردد. لباس او کاملا سالم است و بالاپوشی بلند با کفش های چرمی دارد. قد این مومیایی حدود 170 تا 175 سانتی متر و موهای سرش کوتاه و خرمایی رنگ است و اشیای جالبی همراهش دیده می گردد. اشیایی مثل چاقوی فلزی با دسته استخوانی در غلاف چرمی که با کمربندی پارچه ای به مومیایی بسته شده است. همراه مرد نوجوان، دو کوزه کوچک سفالی سالم هم پیدا شده که ظاهرا پسرک برای خوردن نوشیدنی همراه خودش به غار آورده بود.

5 مرد نمکی شماره پنج:

فقط سر سالمی دارد. در واقع این مرد نمکی، مجموعه ای از اسکلت پوسیده و تکه تکه شده ای است که فقط بافت نرم قسمت هایی کوچک از دو دست، پاها و بخش هایی از صورت، سینه و لگنش به جای مانده. به علت کم بودن اندازه نمک و نفوذ آب از بالای کوه به این بخش از معدن، پوسیدگی مرد نمکی شماره پنج بسیار زیاد است.

6 مرد نمکی شماره شش:

در سال 86، جایی در نزدیکی مرد شماره دو پیدا شد. آزمایش هایی که روی اسکلت جمجمه این مرد انجام دادند، نشان می دهد او در زمان ساسانیان در میان نمک های این معدن جان داده است.

چطور بروید؟

ملاقات با مردان نمکی در عمارت ذوالفقاری

موزه مردم شناسی و مردان نمکی زنجان، در ضلع شمالی سبزه میدان و مسجد جامع زنجان، در محله قدیمی شهر به نام دالان آلتی (زیر دالان) واقع شده است. برای رسیدن به این موزه کافی است سراغ عمارت ذوالفقاری را بگیرید تا اهالی در هر کجای شهر که باشید، هدایت تان نمایند. هر چند زمانی دالان آتلی محله اعیان نشین شهر بوده، اما حالا جایی در وسط شهر واقع است و برای رسیدن به آن، به دردسری نمی افتید. رفتن به این موزه، خودش یک تیر و دو نشان است، چون می توانید سری هم به مسجد جامع زنجان بزنید. اگر آدرس دقیق موزه را بخواهید، در تقاطع خیابان زینبیه و خیابان طالقانی و حدود دویست متری شمال سبزه میدان و مسجد جامع واقع شده است. دسترسی به موزه از چند راستا امکان پذیر است. اگر از سمت شرق (جاده تهران) وارد زنجان شدید، ابتدا باید میدان هنرستان را پیدا کنید، بعد به میدان اصلی شهر یعنی میدان انقلاب (معروف به چهار راه انقلاب) بروید. از این چهار راه با یک کورس تاکسی، خودتان را تا خیابان زینبیه برسانید و درست جلوی موزه ذوالفقاری پیاده شوید یا این که راستا چهار راه انقلاب، سبزه میدان، خیابان طالقانی را پیاده طی کنید؛ بیشتر از 10 دقیقه زمان نمی برد. برای بازدید از موزه باید دست به جیب شوید و نفری 1500 تومان و اگر مهمان خارجی دارید، نفری 10 هزار تومان بلیت خریداری کنید. موزه از ساعت 9 صبح تا یک بعدازظهر و دو بعدازظهر تا هشت عصر باز است.

نکته های طلایی

مردان نمکی از کجا آمدند؟

بعد از کاوش هایی که در معدن چهرآباد اجرا شده، تعیین شد که همه مومیایی های پیدا شده، کارگرانی بودند که در نتیجه ریزش معدن و فروریختن دیواره ها، سقف یا تونل ها کشته و زیر صخره های نمکی دفن شده اند. کاوش های باستان شناسی تعیین کرد که معدن در حدود نیمه هزاره اول شناسایی شده. بر اساس آزمایش های باستان شناسان، مردان نمکی شماره های سه، چهار و پنج مربوط به دوره هخامنشی (با قدمت حدود 2300 سال) و مردان نمکی شماره های یک و دو مربوط به دوره ساسانی (با قدمت حدود 1500 تا 1700 سال) هستند. بنابراین با توجه به مدارک به دست آمده، ریزش تونل های معدن چهرآباد، دست کم دوبار رخ داده است. اولین بار، حدود 2300 سال پیش (که باعث مرگ مردان نمکی شماره های سه، چهار و پنج شده) و مجددا، چند قرن بعد که مرگ مردان نمکی شماره های یک و دو را در پی داشته است. این را هم بدانید که به غیر از مرد نمکی شماره یک که در موزه ایران باستان (جایی حوالی ابتدای خیابان سی ام تیر تهران) نگهداری می گردد، بقیه مردان نمکی در همین موزه مردان نمکی زنجان، درون محفظه هایی شیشه ای به خواب ابدی فرو رفته اند.

منبع مقاله :

نشریه دانستنیها همشهری، شماره 136

shop98ia.ir: مجله فروشگاهی: آخرین اخبار و مقالات تجارت الکترونیک

samitm.ir: مجله سامی: وبلاگ نقد و بررسی کالاها و اخبار تولیدات صنایع

منبع: راسخون